به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات، شاید کم‌تر کسی در میهن‌مان باشد که عشق به موسیقی کلاسیک یا اصیل ایرانی را در دل نداشته باشد؛ اما بی‌گمان نیست که با حضور موسیقی‌هایی تحت عنوان پاپ و استفاده از عناوین پراکنده و غیر رسمی سبب کم رنگ شدن این هنر کهن ایرانی در نسل جدید شود.

کامران همت‌پور، پژوهشگر، آهنگساز، نوازنده موسیقی ایرانی و سرپرست گروه موسیقی «حنانه» در گفتگو با حیات، گفت: گروه موسیقی حنانه، بار نخست در جشنواره «مولودی خوانی» که به مناسبت عید غدیرخم در فرهنگسرای بهمن برگزار گردید مقام اول را کسب کرد و به‌عنوان گروه برگزیده‌ی موسیقی در سال ۷۴ و ۷۶ لوح تقدیر و جایزه را ار شهرداری تهران دریافت کرد. همچنین «حنانه» اولین گروه موسیقی بعد از انقلاب بود که در جشنواره باغ شاه استکهلم سوئد شرکت کرد و از قاره آسیا به عنوان تنها کشوری که در جشنواره سن لورنزو ایتالیا شکرت داشت مقام نخست را کسب کرد و همچنین کسب دیپلم افتخار و تندیس ویژه «فستیوال sun of Italy»، اجرا در کشورهای اروپایی، انگلیس، فرانسه، اسپانیا، افتتاح «kassasiya بارسلونا»، ایتالیا، چک، فرانسه، سویس، سوئد، دیپلم افتخار و جایزه ویژه فستیوال شش مقام تاجیکستان ارمنستان هند، چین، روسیه، تاتارستان، ترکیه و... را به ارمغان آورده است.

وی ادامه داد: گروه حنانه در جشنواره‌های ایرانی-خارجی بسیاری شرکت کرد و من به‌عنوان پژوهشگر موسیقی ایرانی چندین تالیف کتاب را به عنوان تئوری جامع موسیقی قلم چی، آموزش تنبور، اعجاز هنر موسیقی قرآن که در رابطه با تاثیر موسیقی ایران به شبه جزیره عرب، صوت و لحن قرآن، بررسی سبک قاریان هفت گانه قرآن و آوا نگاری مقام‌های قرآنی است و باعث می‌شود ما موسیقی زیبای خداوند بزرگ را در صوت و لحن قرآن ببینیم را؛ در کارنامه‌ام دارم.

پژوهشگر، آهنگساز، نوازنده موسیقی ایرانی، در خصوص شروع حرفه خود اینگونه توضیح داد: موسیقی را با ساز درامز و گیتار آغاز کردم، پدرم هنرمند بودند و یدالله تیموری، دایی بنده من را با ساز تنبور آشنا کردند. با شنیدن صدای سه تار استاد احمد عبادی و استاد جلال ذوالفنون شیفته ساز سه تار شدم و علاوه بر شاگردی استاد حسن زرگانی، افتخار شاگردی استاد جلال ذوالفنون را داشتم و همواره وام دار مکتب ایشان هستم. مجید علیزاده محمد لقمانی، حسن زرگانی استادان من بودند.

چرا موسیقی نواحی ایران در دست فراموشی است؟

وی با بیان اینکه در گذشته تمامی شاعران ایرانی به نواختن موسیقی و نواختن سازها در کتاب‌هایشان تاکید می کردند؛ ادامه داد: موسیقی زبان مشترک فرهنگ‌ها و احساس است. ژان دورینگ محقق و پژوهشگر فرانسوی که در موسیقی و عرفان اهل الحق و استاد سید خلیل عالی نژاد است، در کتاب «تنبور از دیرباز تا کنون» تاکید می‌کند: «وقتی خداوند سرشت آدمی را خواست خلق کند روح را دستور داد وارد کالبد شود، روح سرخوش بود و در کالبد فرو نمی رفت خداوند به جبرئیل فرمان داد که مقام طرز را با تنبور نواخت؛ روح سرخوش شده و در کالبد فرو رفت».

پژوهشگر، آهنگساز، نوازنده موسیقی ایرانی در خصوص فراموشی موسیقی نواحی ایران گفت: دلیل این امر این است که کودک و نوجوان جوانان و حتی بزرگ سال ما شناختی از این مقوله ندارند. همان طور که پیش تر عرض کردم در گذشته جشنواره های مختلف موسیقی تحت هر عنوان و شرایطی برگزار می گردید و تلویزیون ملی ایران آن را به نمایش می گذاشت ولیکن امروزه از این حمایت برخودار نیستیم علاوه براین که تصور همگان از این گونه موسیقی؛ موسیقی کسل کننده است در صورتی که علاوه بر این که این فرضیه کاملا اشتباه است بلکه در جشنواره های خارجی بسیار طرفدار دارد چون فکر و عرفان بزرگی در آن نهفته است منتهی جوانان ما مقتضیات سنی شأن شاید ایجاب کند سمت این گونه موسیقی بروند البته ای کاش همچون موسیقی پاپ دهه ۴۰،۳۰ و۵۰ باشند که لااقل از چهارچوب شعر و ترانه و ملودی و تنظیم بزرگانی چون واروژان باشد.

همت‌پور ادامه داد: اگر این مساله واقعیت هم نباشد ولیکن نشان از تاثیر موسیقی بر روح افراد دارد. در کتاب موسیقی غذای روح آمده مولانا می‌فرماید:

پس حکیمان گفته‌اند این لحن‌ها
از دوار چرخ بگرفتیم ما

بانگ گردش‌های چرخست اینکه خلق
می‌سرایندش به تنبور و به حلق

ما همه اجزای آدم بوده‌ایم
در بهشت آن لحن‌ها بشنوده‌ایم

ناله‌ی تنبور و برخی سازها
اندکی ماند بدین آوازها

مولانا نیز در اشعار خود از موسیقی ایرانی می‌سراید:

بشنو از نی چون حکایت می‌کند
از جدایی‌ها شکایت می‌کند

کز نیستان تا مرا ببریده‌اند
در نفیرم مرد و زن نالیده‌اند

وی در ادامه خاطرنشان کرد: در اینجا انسان به نی تشبیه شده است که علاوه بر قدمت ساز نی تعبیر عرفانی خاصی را بیان می‌نماید. سازهای ایرانی شکل‌های متعددی دارد که شامل دو تار، سه تار و تنبور بوده و در مناطق مختلف و کشورهای متعدد دیده می‌شود مانند تنبور بغدادی؛ موسیقی نواحی ما ریشه در تاریخ و جغرافیای ما دارد.

چرا اکثر مردم موسیقی پاپ را به موسیقی سنتی ترجیه می‌دهند؟

کارشناس موسیقی ایرانی با بیان اینکه سازهای محلی در دوران پادشاهان ایران از چین تا یونان نقش پر رنگی را ایفا کردند؛ افزود: موسیقی اصیل ما در دوران قاجار به شکل کاملی جمع آوری می‌شود اما با حمله‌ی مغول‌ها مورد تاخت و تاز قرار می‌گیرد. در گذشته نیز جشنواره‌های هنر شیراز، جشنواره توس برگزار می‌شد و اساتید و هنرمندان در این جشنواره ها حضور داشتند.

وی با بیان اینکه اولین گروه تنبور نوازی توسط استاد ایرج خادمی و استاد سید امرالله شاه ابراهیمی در دهه ۵۰ را راه‌اندازی و ماحصل این دو گروه، گروه تنبور شمس بود که در سال ۱۳۵۹ توسط استاد کیخسرو پورناظری تأسیس شد، تاکید کرد: این گروه با خوانندگانی چون استاد شهرام ناظری، همایون شجریان، بیژن کامکار، حمیدرضا نوربخش، علیرضا قربانی و نوازندگانی همچون سید خلیل عالی‌نژاد، گل نظر عزیزی، و علی اکبر مرادی کار کرده و سبب غنی شدن موسیقی ایران  در حوزه تنبور می‌شود.

همت‌پور ادامه داد: موسیقی پاپ زمان انقلاب در دهه‌های ۳۰،۴۰و۵۰ باتوجه به قدرت توانایی آهنگسازان و تنظیم کنندگانی چون مرحوم استاد واروژان، ناصر چشم آذر و استاد منوچهر چشم آذر، جهانبخش پازوکی و..که علاوه بر علم موسیقی؛ ذوق والایی در این زمینه داشتند و همکاری با ترانه سرایان کار بلدی چون ایرج جنتی عطایی واردلان سر فراز موجب تولید آثار ارزشمند و به جا ماندنی در زمینه موسیقی پاپ شد. بعداز انقلاب در دهه شصت و هفتاد تولیدات نسبتا مقبولی در گونه موسیقی پاپ داشتیم؛ اواخر دهه هفتاد اوایل هشتاد کپی برداری از سبک لس آنجلس شروع گردید واز هشتاد تا امروز سیر نزولی را مشاهده می نماییم؛ سخن من با جوانان این است که موسیقی علم و آهنگ‌ است که متاسفانه خیلی از موسیقی‌های پاپ امروز توسط دستگاه‌ها نواخته می‌شود. پاپ ژانرهای متفاوتی دارد این پاپ حال حاضر موسیقی اصل پاپ نیست باید دست انرکاران موسیقی پاپ را به شکل اصل خود نشان دهند تا گوش نوجوانان ما به موسیقی اصل آشنا شود.

حمایت آثار هنری ما چگونه با رویداهای فرهنگی ممکن است؟

وی در خصوص حمایت از موسیقی نواحی تشریح کرد: موسیقی ایرانی با خوانندگان و نوازندگان مطرحی مانند لطفی، مشکاتیان، علیزاده شور و اشتیاق پیدا کرد. برگزاری جشنواره‌های موسیقی تاثیر بسازیی بر حمایت موسیقی ایرانی دارد. در واقع دهه ۶۰ اوج موسیقی ایرانی و سنتی ما بود. سیدخلیل عالی‌نژاد یکی از خروجی‌های جشنواره فجر است که سبک جدیدی را در ساز تنبور ایجاد کردند. جشنواره های حال حاضر در مناطق مختلف برگزار می‌شود که شاید جواب‌گوی شناخت این موسیقی اصیل نباشد. ما باید موسیقی سنتی را در جشنواره‌ها به شکل کامل‌تری نشان دهیم.

پژوهشگر موسیقی ایرانی در خصوص یکی از دغدغه‌های مهم موسیقی ایرانی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین مساله در موسیقی سنتی حمایت نشدن آن در ایران است؛ وزیر ارشاد بسیار علاقه‌مند به موسیقی ایرانی هستند، همچنین شهید امیرعبداللهیان نیز بسیار به این عرصه اهمیت می‌دادند، همچنین شهید آیت‌الله رئیسی نیز گوش شنوای دغدغه‌های موسیقی‌دانان و نوازندگان ایرانی بودند؛ تا جایی‌که یکی از نوازندگان موسیقی ما برای تهیه جهیزیه و هزینه عروسی دخترش تصمیم به فروش ساز خود می‌گیرد که با تصمیم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی این اتفاق رقم نمی‌خورد.

وی صحبت‌هایش را اینگونه ادامه داد: یکی از مسائلی که امروز باید برای حمایت از موسیقی ایرانی انجام شود حمایت از اشخاص مهم موسیقی است که دیگر نمی‌توانند به شکل فیزیکال این موسیقی را جمع آوری کنند؛ مسئولان ما نباید دید شخصی به این حوزه داشته باشند. موسیقی غذای روح و زبان مشترک فرهنگ است؛ برای مثال شعر ممد نبودی ببینی با اشاره به شهید جهان آرا و نوحه مشهوری است که مرحوم بخشو آن را قبلا با شعر دیگری خوانده در جنوب و استاد غلام کویتی پور و حسین فخری آن را در سالروز آزاد سازی خرمشهر عزیز مداحی کردند؛ یکی از دغدغه‌های موسیقی دانان و ارکستر ملی ایجاد خانه‌ی موسیقی نواحی بود که حمایت نشد.

همت‌پور افزود: نهادهایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما باید از موسیقی اصیل حمایت کنند و سالن‌های اجرا را به شکل رایگان در اختیار نوازندگان قرار دهند؛ خواهش من ایجاد یک پایگاه برای حمایت از موسیقی نواحی است. اگر این حمایت صورت نگیرد تا چند سال آینده نه موسیقی سنتی داریم و نه موسیقی نواحی؛ حرمت موسیقی در ایران تا حدی است در خانقاه های کردستان زمانی‌که دف پاره می‌شود می‌گویند «دف شهید شد» و بدون وضو دست به ساز نمی‌زدند؛ استاد ذوالفنون اولین کسی بودند که برای سه تار نت نوشتند و به شاگردان خود نواختن ساز با عشق را می آموختند و خود هنگام نواختن با ساز یک روح مشترک بودند.

موسیقی اصیل و موسیقی مخرب

وی با بیان اینکه سازی که سبب خشم افراد و بهم ریختن اعصاب شود موسیقی مخرب و شیطانی است؛ تاکید کرد: دانشمندان یک گلی را در فضایی که موسیقی جاز پخش می‌شد، گذاشتند و گل پژمرده شد و همان گل را در در یک فضایی با موسیقی آرام و کلاسیک گذاشتند و گل شکوفا شد. ما باید موسیقی خوب را جایگزین موسیقی مخرب کنیم. ما در خارج از کشور موسیقی پاپ داریم که شاید بیست هزار نفر آن را گوش کنند و جایی موسیقی کلاسیک پخش شود و شاید هزار نفر آن را گوش دهند اما هر موسیقی در جای خود حائز اهمیت است.

آهنگساز و نوازنده موسیقی ایرانی عنوان کرد: اصل مهم در تمامی موسیقی ها درست نواختن و علمی بودن آن است؛ کودک و نوجوان ما باید فرق بین موسیقی مخرب و اصیل را با آموزش درک کند. درسته شادی در موسیقی سبب انگیزه‌ی مخاطب و کودک و نوجوان می‌شود اما این موسیقی باید کوک باشد.

وی با تاکید بر اینکه نیاز است از موسیقی اصیل ایرانی خصوصا موسیقی محلی و نواحی ایران حمایت کرد، یادآور شد: موسیقی اصیل ایرانی هیچ وقت نمی‌میرد مولانا نیز آن را می‌سراید:

هرکسی کودور ماند از اصل خویش 
باز جوید روزگار وصل خویش

همت‌پور در پایان گفت: باید کارشناسان، موسیقی دانان موسیقی را کنار هم جمع کرد و با ایجاد شبکه‌های مختص موسیقی اصیل ایرانی و نواحی سبب حفظ این میراث کهن و نشان دادن آن به جهانیان شد.

خبرنگار: سما پالوده